دایره (Iranian traditional frame drum) یکی از سازهای کوبه‌ای است. این ساز بسیار شبیه ساز «دف» است.
دف و دایره هر دو از خانواده دوایر (Frame drums) محسوب می شوند و تفاوت اصلی این دو در آن است که دف، معمولاً دارای زنجیرهای کوچکی است که به دیواره چوبین آن نصب شده اما دایره تنها دارای حلقه های آویز محدودی ست، همچنین دایره از دف کوچک‌تر است. این خصوصیات صدای این دو را متفاوت می‌کند.
سازهای دایره ای شکل با اندازه های گوناگون که در اغلب مناطق ایران استفاده می شوند اما بسیار ناشناخته هستند. سازهای دایره ای شکل بزرگ، سازهایی با ابعاد در حدود «دف» است و سازهای دایره ای شکل کوچک، سازهایی در ابعاد «رَق یا رقّه» عربی (شبیه دایره زنگی اروپایی به نام تمبورین) و سازهای دایره ای شکل متوسط سازهایی با ابعاد در حدود دایره و دایره آذری در مناطق مختلف ایران و همچنین در غیر از ایران در کشورهایی همچون افغانستان، آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان و نواحی اویغورنشین چین رواج دارد.
دایره ی آذربایجانی یا همان «قاوال» از همین خانواده است و در موسیقی آذربایجان کاربرد وسیعی دارد. [هم در موسیقی کلاسیک آذربایجان، که معادل موسیقی دستگاهی ایران است نواخته می شود و هم در موسیقی عاشیقی و هم در موسیقی های شاد ویژه ی عروسی ها (تویلار)].
در ارمنستان، واژه ی قدیمی “دپ” برای دایره استفاده می شود. ارامنه که موسیقی سنتی آنها نزدیکی قابل توجهی به موسیقی آذری و ایرانی دارد از سازهای تار، کیمانچا (همان کمانچه) و دودوک (همان توتک آذری)، دهل و … استفاده می کنند.
ظرفیت های دایره، بر خلاف دف ِکُردی که امروزه سازی ملی است، همچنان ناشناخته است و اگر همت زنده یاد “محمود فرنام” (نوازنده ی دایره) نبود، وضعیت دایره از این هم بدتر بود.
فرزاد کاشی ساز – گردآوری و تنظیم مقاله
مطالب مرتبط: تمبک - (Tombak - Iranian traditional percussion) دف - (Daf - Iranian traditional frame drum) کاخن - (Cajon - Latin percussion ) کوزه - (Udu - Traditional effective percussion) داربوکا - (Darbuka - Egyptian percussion)