یکی از مهم ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی، تُمبک (تنبک، دُمبک، دُندونک یا ضَرب) – [Tombak or Tonbak] است. این ساز پوستی، از نظر سازشناسی جزء طبل‌های جامی شکل محسوب می‌شود.
تمبک با نام ِ پهلوی ِ دُمبَلک به پیش از اسلام می‌رسد و بنابر نظر دکتر معین دُمبَک صورت دگرگون‌شده همین نام است. به نظر برخی موسیقی‌دان‌های قدیمی ایران مانند: فارابی زادگاه تمبک در مناطق غربی ایران است.
بدنه ی تمبک را در گذشته از جنس چوب، سفال و گاهی هم فلز می ساختند، اما امروزه تنها از چوب در ساختن تمبک استفاده می‌شود.
تمبک از بخش‌های زیر تشکیل شده‌است:
پوست
دهانه ی بزرگ
تنه
گلویی (نفیر)
دهانهٔ کوچک (کالیبر)
حسین دهلوی در رابطه با نام «تمبک» در مقدمه کتاب آموزش تمبک نوشته ی استاد حسین تهرانی نوشته است: طنین هجای «تُم» بیش از هجاهای «دُم، دُن، تُن» و غیره (در اسامی دمبک، دنبک، تنبک …) بازگو کنندهٔ صدای حاصل از اجرا در ناحیهٔ مرکزی پوست این ساز است و از طرفی چون برطبقِ یکی از قواعد تلفظ زبان فارسی، هرگاه حرف «ن» ساکن در کلمه، قبل از «ب» واقع شود، در تلفظ به «م» تبدیل می‌گردد، لذا نام این ساز آن‌طور که تلفظ می‌شود، «تمبک» اختیار و در این کتاب به‌کاربرده شده است.
اما بهمن رجبی نوازنده صاحب نام تمبک در کتاب: تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف، می نویسد: نام این ساز در اصل تنبک بوده و تبدیل آن به تمبک به دلیل قلب حرف «ن» ساکن به «م»، قبل از حرف «ب» است؛ مثل اتفاقی که در تلفظ واژهٔ «شنبه» می‌افتد.
از نوازندگان قدیمی و صاحب نام تمبک می‌توان از : حاجی‌خان ضرب‌گیر ، عیسی آقاباشی، رضاقلی‌خان نوروزی، ابوالحسن صبا و عبدالله دوامی نام برد.
و نوازندگان معاصر تمبک: حسین تهرانی، جهانگیر ملک، امیر ناصر افتتاح، بهمن رجبی، ناصر فرهنگ فر، محمد اسماعیلی، مرتضی اعیان، جمشید محبی، محمود فرهمند، فربد یداللهی، نوید افقه، همایون شجریان، پژمان حدادی، محسن کثیرالسفر، حمید قنبری، ارژنگ کامکار ، در موسیقی ایران تاثیرگذار بوده اند.
فرزاد کاشی ساز – گردآوری و تنظیم مقاله
مطالب مرتبط: دف - (Daf - Iranian traditional frame drum) کاخن - (Cajon - Latin percussion ) کوزه - (Udu - Traditional effective percussion) داربوکا - (Darbuka - Egyptian percussion) دایره - (Frame drum)